Etkilemek ve Etki: Hangisi Ne Zaman Kullanılır?

Bu yazımızda sizlere sıklıkla birbirine karıştırılan iki kelimeden (effect ve affect) bahsedeceğiz. Özellikle bu iki kelimenin İngilizce halleri yazı dilinde sıklıkla sorun haline gelebilmektedir. “Etkilemek (affect)” ve “etki (effect)” kelimelerini sık sık karıştırıyorsanız, yalnız değilsiniz. Bu iki terim 1494 gibi erken bir tarihte bile basımda karıştırılmıştır ve yanlış kullanılmıştır. Bu ikisini doğru kullanmanın anahtarı, terimin isim mi yoksa fiil olarak mı kullanıldığını belirlemek ve amaçlanan anlamı ayırt etmekte yatmaktadır.

“Etkilemek (affect)” genellikle fiil olarak kullanılır. (“etkin fiil” anlamına gelen İngilizce kelimedeki “a” harfini düşünün.) “Etkilemek”, yani anlam olarak “birini veya bir şeyi etkilemek”tir. Örnek olarak aşağıdaki cümleye bakalım.

– Ay gelgitleri etkiler.

Efekt olarak da Türkçe’de kullandığımız ve “etki (effect)” kelimesi ise genellikle bir isim olarak kullanılır ve “çıktı veya sonuç” anlamına gelir. Aşağıdaki örnekleri inceleyelim.

– Enflasyon savaşın etkilerinden biridir.

– Acı su belirli bitki örtüsü üzerinde olumsuz etkilere sahiptir.

Yüksek eğitimli yazarların bile iyi ve doğru kullanmasını zorlaştıran bu iki İngilizce kelime benzer şekilde de telaffuz edilir ve her ikisi de bir etki duygusu ifade etme eğilimindedir, ancak kesin anlamları farklıdır. Birincisi çoğunlukla fiil olarak kullanılırken, ikincisi en sık isim olarak kullanılır. Anadili İngilizce olan yazarlar için bile zorluk teşkil edebilirler. Bununla birlikte, birbirlerinin yerine ne zaman ve nerede kullanılması gerektiğini bilmek zor olabilir ve bu kelimeleri akademik veya bilimsel yazınızda doğru şekilde kullanmak için birkaç ipucu yardımcı olabilir. Artık temel bilgiler ortadan kalktığına göre, etkilemenin ve etkinin nasıl etkili bir şekilde kullanılacağının inceliklerini öğrenmenin zamanı geldi.

Affect – Etkilemek kelimesi hakkında bilinmesi gereken detaylar

Bir fiil olarak kullanılan affect, genellikle üzerinde hareket etmek, bir değişiklik meydana getirmek veya zihni veya duyguları hareket ettirmek anlamına gelir. ‘Makale onu o kadar derinden etkiledi ki hemen kendi metodolojisini yeniden gözden geçirdi’ doğru kullanımı gösteriyor. Bu nedenle, denemelerin ve deneylerin sonuçlarını tartışırken kullanmanız gereken fiil ‘etki’dir: ‘üçüncü denemenin koşulları, katılımcıların ilaca yanıt verme şeklini önemli ölçüde etkiledi.’ ‘Etkileme’ fiilinin ikinci anlamı numara yapmak, taklit etmek, bir şeyin görüntüsünü vermek veya suni bir tavır takınmaktır. ‘Metnin anlaşılmasını etkilemeye çalıştı’ ve ‘ne zaman bir fıkra anlatsa İngiliz aksanını etkiledi’ fiilin bu biçiminin nasıl kullanılabileceğini gösteriyor. Bitkiler ve hayvanlarla ilgili tartışmalarda, ‘etkileme’ fiili, ‘kaplanlar Asya’yı etkiler’de olduğu gibi, işgal etmek veya yaşamak anlamında da kullanılabilir.

‘Affect’ bir isim olarak oldukça nadir kullanılır ve öncelikle de psikoloji veya psikiyatride kullanılır. Burada, bir uygulayıcı tarafından gözlemlenen bir duyguya, bir hissiyata veya duygusal bir tepkiye atıfta bulunur. Örneğin, ‘künt veya düz duygulanım akıl hastalığının bir göstergesi olabilir’ cümlesinde affect kullanılması doğrudur. ‘Sesi dikkate değer bir etkiye sahipti’ cümlesinde sanki effect kelimesi uygunmuş gibi gelse de buradaki anlam gereği daha iyi bir seçim olan ‘duygulanma’ ismini betimlemesi için affect kullanmak doğru olacaktır. Görüldüğü üzere oldukça karmaşık ve hassas anlamları ifade edebilmeye çalışıyoruz ve hangi kelimenin doğru kullanım yerinde olması gerektiğini keşfetmeye çabalıyoruz.

Effect – Etki kelimesi hakkında bilinmesi gereken detaylar

‘Etki’ ismi, bazı eylem, olay, etmen veya nedenin bir sonucunu, çıktısını veya oluşumunu ifade eder. “Makaleyi okumanın etkisi o kadar derindi ki, hemen kendi metodolojisini yeniden gözden geçirdi”de olduğu gibi. “Etki veya effect” bu nedenle denemelerin ve deneylerin sonuçlarını tartışırken kullanmanız gereken isimdir: “koşulların etkisi” üçüncü denemede kurulan en önemli isimdi.’ İsim genellikle gerçek fenomenlere atıfta da bulunur, ancak ‘3D efekti’ gibi bir izlenim veya yanılsama duygusuna da sahip olabilir. Çoğul biçim, ‘etkiler’ anlamına da gelebilir ve mal veya kişisel mülk ve filmlerdeki özel efektlerden bahsederken kullanılır.

Bir fiil olarak, ‘etki’, ‘etkilemek’ fiilinden biraz farklı anlamda bir etki olarak meydana getirmek, başarmak, gerçekleştirmek veya üretmek anlamına da gelir. ‘Toplantı açık erişimli yayına geçişi etkiledi’ ve ‘raporun amacı metodolojide değişiklik yapmaktı’ bu fiilin doğru kullanımlarına verilen iki güzel cümle örneğidir. Buralarda affect yerine effect kullanmak doğru olacaktır.

‘Etki’ kelimesi ayrıca iki deyimde bulunur. ‘Aslında (in effect)’, temelde, esasen, sanal olarak veya pratik amaçlar için anlamında kullanılır ve örnek olarak şu cümle uygun olacaktır: ‘yokluğun aslında suçluluğun kabulüydü’. ‘Yeni kurallar şimdi yürürlükte’ ifadesinin anlamı ‘geçerli olmak’ benzer, çalışmaya başlamak veya bir sonuç üretmek anlamına gelir. ‘İlaç yirmi dört saat içinde etkisini göstermeli’ bu deyimin doğru kullanımını gösterir.

Yazımda affect mi yoksa effect mi kullanmalıyım?

Etkilemek (affect) ve etkiyi (effect) karıştırmak kolaydır. Etkilemenin ve etkinin nasıl kullanılacağının kısa formülünü burada sizlere vermeye çalıştık ve umarım başarılı olmuşuzdur. Affect genellikle bir fiildir ve etkilemek veya değiştirmek anlamına gelir. Effect ise genellikle bir isimdir, etki yani bir değişikliğin sonucudur. Dikkat edin. Bu kelimelerin genel kullanım kurallarını ihlal eden belirli durumlar ve sabit ifadeler de vardır. Bu anadili İngilizce olan kişilerde bile zorluk ortaya çıkarabilmektedir, bu nedenle özellikle bilimsel makale veya rapor gibi çok özen gerektiren yazı işlerinizde profesyonel yazım yardımı almanızda fayda olacaktır.

İşte başka bir örnek.

A, B’yi etkilerse, B, A’nın eyleminin etkisini yaşar. Bunu bir örneklem ile açıklamaya çalışalım. Ruby’nin (A) Raphael’i (B) bir gölete ittiğini hayal edin. Ruby, Raphael’in durduğu yeri etkiler. Raphael’in ıslanması, Ruby’nin onu bir gölete itmeye yönelik karşı konulmaz dürtüsünün etkisidir. Ruby bir eylem gerçekleştirdiğinden, bu bir fiilin kullanıldığını işaret eder: etkilemek. Bu fiilin sonucu veya etkisi, muhtemelen Raphael’e çok fazla rahatsızlık veren bir isim olan “ıslaklık”tır.

Etkilemek ve etki konuşmanın farklı bölümleridir, ancak kulağa neredeyse aynı gelir. İki kelimenin de İngilizcede okunuşu efekt gibi bir sese benzer ve bu gibi benzeyen çiftler aldatıcıdır, çünkü birçok insan onları sesteş sözcükler olarak telaffuz eder, yani kulağa aynı gelirler. Bu yüzden, iş doğru kelimeyi yazmaya gelince, işte size mücadeleye dayanmanıza yardımcı olacak kurallar bu yazımızda sizinle birlikte. Gelin her iki kelime için de birkaç örnek daha paylaşalım.

Nerede affect kullanmalıyım:

• Kasırga, Topeka’nın kırk mil yakınındaki vatandaşları etkiledi.
• İlaç en az bir saat görüşünüzü etkileyecektir.
• Yüzme madalyasını kazanmak, Tina’nın okuldaki performansını da etkiledi.
• Yerçekimi evrendeki her şeyi etkiler, ancak bir nesneyi etkileyen yerçekimi miktarı iki şeye bağlıdır: çekilen nesnelerin kütleleri ve nesneler arasındaki mesafe.
• Ekolojik sorunlardan kaçınmak için bilim adamları ve yönetim kurumları, sürdürülebilir kalkınmanın çevreyi nasıl etkilediğini ve gelecekteki çevre sorunlarına karar vermedeki yerini dikkate alır.
• Ve onlara yardım etmek için hiçbir şey yapamadık; Dunham yanımda sessizce ağlıyordu ve bütün erkekler bu acıklı çığlıklardan etkilenmişti.

Nerede effect kullanmalıyım:

• Fırtınanın etkisi yıkıcı oldu.
• Önümüzdeki yirmi dakika içinde ilacın etkisini hissedeceksiniz.
• Tina’nın büyük galibiyeti, genel olarak güven seviyesini etkiledi.
• İklim değişikliği aslında büyüme mevsimlerini uzatarak ve karbondioksiti artırarak bazı bitkilere fayda sağlayabilir. Daha fazla haşere, kuraklık ve sel gibi daha sıcak bir dünyanın diğer etkileri daha az iyi huylu olacaktır.
• Bu önlemle Lincoln, Konfederasyonu etkili bir şekilde izole etti ve kesit farklılıklarının temelindeki kurumu öldürdü.
• Ve zil, hepimizi az önce hayatta kaldığımız felç edici gerilimden kurtarma etkisi gösterdi – ama sadece bir an için.
• Antibiyotiklerin en sık görülen yan etkileri sindirim sistemini etkiler.