Güçlü Bir Araştırma Sorusu Geliştirin: Türler ve Örnekler

Bu yazımızda sizlere araştırma sorularından bahsedeceğiz. Araştırma sorusu nedir ve nasıl yazılır? Araştırma sorusu neden önemlidir? Güçlü bir araştırma sorusunun özellikleri nelerdir? Tüm bu soruların cevaplarını sizlere örnekler ile açıklayacağız. Araştırmanın amacına bağlı olarak araştırma sorularını çerçevelemenin farklı yollarını ele alarak farklı türdeki araştırma sorularını uygun örneklerle göstereceğiz.

Araştırma sorusu nedir?

Araştırma soruları, bir araştırma projesini, çalışmasını, tezi veya incelemeyi kolaylaştıran temel sorular olarak tanımlanır. Araştırmacıların çalışmanın amacını daraltmak ve nihayetinde araştırma problemini çözmek için ilgili bilgileri toplamasına olanak tanır. Uygun araştırma sorularını sormak, pazar araştırması projelerinde en önemli adımdır. Araştırmanın yolunu belirlemek için araştırma sorularınızdaki bilgileri kullanabilirsiniz. Bu bilgiler ayrıca bir anketin yürütülmesinde, elde edilen verilerin analiz edilmesinde ve analiz edilen bilgilerin raporlanmasında da önemli bir rol oynamaktadır.

Doğru araştırma sorularını seçmek, nitel ve nicel araştırma yöntemlerini kullanmanın hangisinin en iyi olduğuna karar vermenize de yardımcı olur. Araştırmanızın ana amacı ve araştırma teması, kullandığınız soru türlerini tanımlar. Hedef kitleniz ve yürüttüğünüz araştırma türü de önemli roller oynar. Yazımızda çeşitli araştırma sorusu fikirleri ve bazı iyi araştırma sorusu örnekleri bulunmaktadır.

Araştırma sorusu nasıl olmalıdır?

Araştırma sorusu, araştırmanızı merkeze aldığınız temel sorudur ve aşağıdaki tüm özelliklere sahip olmalıdır:

• Net olmak: Hedef kitlenin ek açıklamaya ihtiyaç duymadan amacını kolayca anlayabilmesi için yeterli ayrıntı sağlar.
• Odaklanmış olmak: Yazma görevinin izin verdiği alanda tam olarak cevaplanabilecek kadar dardır.
• Özlü olmak: Mümkün olan en az kelimeyle ifade edilir.
• Karmaşıklık: Basit bir “evet” veya “hayır” ile cevaplanamaz olmalıdır ve daha ziyade bir cevabın oluşturulmasından önce fikirlerin ve kaynakların sentezini ve tam bir analizini gerektirir.
• Tartışılabilirlik: Sorunun olası cevapları, kabul edilmiş gerçeklerden ziyade tartışmaya açıktır.

Gerçekten merak ettiğiniz ve/veya tutkuyla bağlı olduğunuz bir konu hakkında soru sormalısınız. Ayrıca, sorduğunuz soru okuduğunuz disipline göre geliştirilmelidir. Örneğin, biyolojiye uygun bir soru türü, siyaset bilimi veya sosyoloji alanlarına uygun bir sorudan tamamen farklıdır. Sorunuzu bir sınıf ödevi veya özel bir ders için geliştiriyorsanız, araştırma sorusu için fikirlerinizi profesörünüzle tartışmak iyi bir fikir olacaktır.

Bir araştırma sorusu araştırma süreci için neden gereklidir?

Araştırma soruları, araştırma ve yazma süreci boyunca bir yol planı oluşturur ve yazarların araştırmalarına odaklanmasına yardımcı olur. İyi geliştirilmiş bir araştırma sorusunun özgünlüğü, yazarların “her şeyi kapsayan” makalelerden kaçınmasına ve belirli, tartışılabilir bir tezi desteklemeye çalışmasına yardımcı olur.

Bir araştırma sorusu geliştirmenin adımları nelerdir?

1. İlginç bir konu seçin. Çoğu profesyonel araştırmacı, gerçekten çalışmakla ilgilendikleri konulara odaklanır. Yazarlar, hakkında gerçekten daha fazla bilgi edinmek istedikleri geniş bir konu seçmelidir. Genel bir konuya “Güney Amerika’da Kölelik” veya “1930’ların Filmleri” gibi örnekler verilebilir. Unutulmamalıdır ki bu konular tamamen çalışma alanı ile alakalıdır.
2. Genel konunuz hakkında ön araştırma yapın. Halihazırda neler yapıldığını görmek ve odağınızı daraltmanıza yardımcı olmak için güncel süreli yayınlarda ve dergilerde konunuzla ilgili birkaç hızlı arama yapın. Konunuz söz konusu olduğunda bilim adamları ve araştırmacılar hangi konuları tartışıyorlar? Bu makaleleri okurken aklınıza hangi sorular geliyor? Bu genel bilgilerden yola çıkarak kendi araştırma sorunuzu oluşturabilirsiniz.
3. Kitlenizi düşünün. Çoğu üniversite makalesi için hedef kitleniz akademik olacaktır, ancak konunuzu daraltırken ve sorunuzu geliştirirken hedef kitlenizi daima aklınızda bulundurun. Bu belirli kitle geliştirmekte olduğunuz soruyla ilgilenir mi? Bu sorunun cevabına göre sorunuzu değiştirin. Sorunuz ile hangi amaca hizmet edeceksiniz?
4. Soru sormaya başlayın. Yukarıdakilerin hepsini göz önünde bulundurarak, genel konunuz hakkında kendinize açık uçlu “nasıl” ve “neden” soruları sormaya başlayın. Örneğin, “Köle anlatıları, köleliğin kaldırılmasına yönelik çalışmalarda neden etkili araçlardı?” veya “1930’ların filmleri Büyük Buhran’ın koşullarını nasıl yansıttı veya bunlara nasıl tepki verdi?” Böylece alt sorular ile kendi araştırma sorunuz daha da sağlam ve özgün hale gelecektir.
5. Sorunuzu değerlendirin. Kağıda bir soru, hatta birkaç soru yazdıktan sonra, etkili araştırma soruları olup olmayacağını veya daha fazla gözden geçirme ve iyileştirme gerekip gerekmediğini belirlemek için bu soruları derinlemesine değerlendirin.

Tüm bu araştırma sorusu geliştirme adımlarını takip ederken ayrıca aklınızda mutlaka aşağıdaki özelliklerin de sorunuzda olmasına dikkat etmelisiniz:

1. Araştırma sorunuz yeterince açık mı veya net mi? Bulduğunuz konuda çok fazla araştırma mevcut olabilir. Bu nedenle yazarların araştırmasını yönlendirmesine yardımcı olmada etkili olabilmek için araştırma soruları mümkün olduğunca açık ve net olmalıdır.
2. Araştırma sorunuz odaklı mı? Araştırma soruları, mevcut alanda iyi bir şekilde kapsanacak kadar spesifik olmalıdır.
3. Araştırma sorunuz karmaşık mı? Araştırma soruları basit bir “evet” veya “hayır” ile veya kolayca bulunabilen gerçeklerle cevaplanmamalıdır. Bunun yerine, yazar adına hem araştırma hem de analiz gerektirmelidirler. Genellikle “nasıl” veya “neden” alt soruları ile başlaması gerekmektedir. Sadece evet veya hayır ile cevaplanan soruları birer araştırma sorusu değildir.

Araştırmanıza başlayın. Bir soru bulduktan sonra, araştırmanızın alabileceği olası yolları düşünün. Sorunuza cevap ararken hangi kaynaklara başvurmalısınız? Hangi araştırma süreci, sorunuza çeşitli bakış açıları ve yanıtlar bulmanızı sağlayacak?

Araştırma sorusu türleri

Akademik çalışmanız veya pazarlama çalışmanız için araştırma soruları yazmaya başlamadan önce, ne tür soruların mevcut olduğunu anlamanız gerekir. Araştırma sorusu türleri oldukça çeşitlidir ve aşağıda en temel kullanılan türler verilmektedir:

1. Açık uçlu araştırma sorusu

Açık uçlu sorular, nitel araştırmalarda yaygın olarak kullanılmaktadır ve araştırma sorularının en yaygın örnekleridir. Bu tür bir soru, anketler kullanılarak yürütülen çevrimiçi nitel araştırmaların temelini oluşturur. Açık uçlu sorular, bir araştırma hedef kitlesinden gelen açık yanıtları yakalar ve aldığınız veriler üzerinde metne dayalı analiz için kapıyı açar.

2. Çoktan seçmeli araştırma sorusu

Araştırmacılar, araştırma hedef kitlenizden tekli veya çoklu yanıtlar almak için çoktan seçmeli araştırma soruları kullanır. Genellikle bu pazar araştırması sorularını, izleyicinin bir soruya birden fazla yanıt seçmesi gereken ankete dayalı araştırma yürütürken kullanırlar. Bir yanıtlayanın seçebileceği yanıt sayısını sınırlamak için tek seçimli yanıtlarla da kullanılabilir.

3. Sıralama araştırma sorusu

Bu, birden fazla cevap seçeneği sunan sıralama tipi bir sorudur. Katılımcı cevapları tercih sırasına göre seçer. Araştırmacılar genellikle bu araştırma sorularını yanıtlayanın tercih edilen markalar veya ürünler hakkındaki görüşlerini anlamak için kullanır. Bir yanıtlayanın birden fazla üründen hoşlansalar bile hangi ürünü tercih ettiğini belirlemek için sıralama sorularından elde edilen verileri kullanabilirsiniz.

4. Derecelendirme ölçeği araştırma sorusu

Bu tür bireysel puanlar yerine sürekli bir ölçeğe dayalı yanıtları yakalamak için kullanılır. Bu genellikle tıbbi araştırmalarda görsel analog ölçeklerde veya hastaların ağrı düzeylerini derecelendirmeleri gereken bir ağrı ölçeğinde kullanılır.

5. Matris tablosu araştırma sorusu

Bu, birden çok parametrenin aynı sütun yanıt seçenekleri kümesi dikkate alınarak derecelendirildiği çoktan seçmeli, kapalı uçlu bir sorudur. Matris soruları, diğer ölçek sorularına benzer şekilde çalışır, ancak alanın daha verimli kullanılmasına izin verir.

Örnek araştırma soruları ve analizleri

Net olmayan soru: Sosyal ağ siteleri sebep oldukları zararı nasıl ele almalıdır?

Net olan soru: MySpace ve Facebook gibi sosyal ağ siteleri, kullanıcıların kişisel bilgilerini ve gizliliğini korumak için ne gibi önlemler almalıdır?

Yukarıdaki örnekteki sorunun net olmayan versiyonu, hangi sosyal ağ sitelerinin çalışılacağını belirtmez veya sitelerin ne tür zararlara yol açabileceğini önermemektedir. Ayrıca, bu “zararın” kanıtlandığını ve/veya kabul edildiğini varsayar. Daha net olan soruda, siteleri (MySpace ve Facebook gibi), olası zararın türünü (mesela gizlilik sorunları) ve bu zararı kimlerin yaşayabileceğini (örneğin kullanıcılar) belirtmektedir. Unutulmamalıdır ki güçlü bir araştırma sorusu asla belirsizliğe veya yoruma yer bırakmamalıdır ve her şey açık ve net olmalıdır.

Odaklanmamış soru: Küresel ısınmanın çevreye etkisi nedir?

Odaklanmış soru: Buzul erimesinin Antarktika’daki penguenlerin yaşamları üzerindeki en önemli etkisi nedir?

Odaklanmamış araştırma sorusu o kadar geniştir ki, bırakın standart bir üniversite makalesi şöyle dursun, kitap uzunluğunda bir parçada bile yeterince cevaplanamaz. Bu gibi bir odaklanmamış sorunun cevabı o kadar geniştir ki araştırmacı bu konuyu çalışmaya çalışırken kendini kaybolmuş hissedebilir ve çoğunlukla başarısızlıkla sonuçlanır. Odaklanmış versiyon ise küresel ısınmanın (buzul erimesi), belirli bir yerin (Antarktika) ve etkilenen belirli bir hayvan türünün (penguenler) belirli bir etkisine daraltır. Ayrıca yazarın, etkilenen hayvan üzerinde hangi etkinin en büyük etkiye sahip olduğu konusunda bir duruş sergilemesini gerektirir. Eğer sorunuzu okuduğunuzda şüphe duyuyorsanız, mümkün olduğunca dar bir alana gidin ve odaklanmış bir araştırma sorusu yapmaya uğraşın.

Çok basit bir soru: Doktorlar ABD’de diyabeti nasıl ele alıyor?

Uygun şekilde karmaşık hale getirilmiş soru: Hangi temel çevresel, davranışsal ve genetik faktörler Amerikalıların diyabet geliştirip geliştirmeyeceğini tahmin ediyor ve bu ortak özellikler tıp camiasının hastalığın önlenmesine yardımcı olmak için nasıl kullanılabilir?

Bu sorunun basit versiyonu çevrimiçi olarak aranabilir ve birkaç gerçek cümleyle yanıtlanabilir; yani analize yer bırakmaz. Daha karmaşık versiyon burada iki kısım halinde yazılmıştır; düşündürücüdür ve yazardan hem önemli bir araştırma hem de değerlendirme gerektirir. Genel bir kural olarak, hızlı bir Google araması bir araştırma sorusunu yanıtlayabiliyorsa, muhtemelen çok etkili değildir.