Özellikle akademik camiada birçok yazı yazma görevi sizden tez ifadeniz odaklı bir argüman oluşturmanızı ister. Tez önerisi konunuz, makalenizin gövdesinde destekleyeceğiniz belirli argümanı açıkça ortaya koymalıdır. Hemen hemen hepimiz -bunu bilinçli olarak yapmasak bile- bir denemenin başlarında, takip eden argümanın veya analizin bir veya iki cümlelik bir özetini ararız. Bu yoğunlaşmayı bir tez ifadesi olarak adlandırıyoruz. Peki denemeniz neden bir tez açıklaması içermesi gerekiyor? Fikirlerinizi bir veya iki cümleye damıtarak test etmek, argümanınızı daha iyi organize etmek ve geliştirmek ve okuyucunuza argümanınız için bir “rehber” sağlamak için yazılarınızda bir tez ifadesi kullanmak iyi olur.
Genel olarak, tezinizi makalenizin araştırdığı sorunun cevabı olarak düşünüyorsanız, tez açıklamanız bu hedefleri gerçekleştirecektir.
1. Güçlü bir tez ifadesi ifadesi kendine has bir tür duruş alır.
Tezinizin belirli bir konu hakkındaki sonuçları göstermesi gerektiğini unutmayın. Örneğin, beden eğitimi hareketleri üzerine bir ders için makale yazıyorsanız, değerlendirmeye almanız için popüler bir zayıflama ürünü de seçmeniz istenebilir. Lütfen şu iki tez ifadesini inceleyin.
“Muz Bitki Çayı Takviyesinin bazı olumsuz ve olumlu yönleri vardır.” İşte bu zayıf bir tez ifadesi örneğidir. İlk olarak, bir tavır alamaz. İkincisi, olumsuz ve olumlu yönler ifadesi belirsizdir ve tam olarak neye odaklanıldığı ve neyi açıklamaya çalıştığı belirsizdir.
“Muz Bitki Çayı Takviyesi, kas ve yağsız vücut kütlesi kaybına neden olan hızlı kilo kaybını teşvik ettiğinden, müşteriler için potansiyel bir tehlike oluşturur.” Bu çok daha güçlü bir tez önerisidir, çünkü kendi başına bir duruş sergilemektedir ve spesifik bir fikri savunmaktadır.
2. Güçlü bir tez ifadesi tartışmanızı ve konu hakkındaki savunmanızı haklı çıkarır.
Teziniz tartışmanın amacını belirtmelidir. Eğer konunuz, kendi ailenizi örnek alarak akrabalık sistemleri üzerine bir makale yazın olsaydı, şu iki tez önermesinden fayda çıkarıp kendinizinkini çok daha iyi bir şekilde yazabilirsiniz:
“Ailem geniş bir ailedir.” Bu zayıf bir tez, çünkü sadece bir gözlem ifade ediyor. Okuyucunuz ifadenin amacını söyleyemeyecek ve muhtemelen okumayı bırakacaktır.
“Çoğu Amerikan ailesi akraba evliliğini veya ortak bir atadan gelen insanlar arasındaki evliliği çekirdek aile yapısına bir tehdit olarak görse de benimki gibi birçok Türk aile bu evliliklerin geniş bir ailede akrabalık bağlarını güçlendirmeye yardımcı olduğuna inanıyor.” İşte bu yazılan önerme çok daha güçlü bir tezdir, çünkü deneyiminizin geniş çapta kabul görmüş bir görüşle nasıl çeliştiğini gösteriyor. Güçlü bir tez oluşturmak için iyi bir strateji, konunun tartışmalı olduğunu göstermektir. Okuyucular, amacınızı nasıl desteklediğinizi görmek için makalenin geri kalanını merak edip okumakla ilgileneceklerdir.
3. Güçlü bir tez ifadesi spesifiktir.
Bir tez önerisi ifadesi, makalenizin tam olarak ne hakkında olacağını göstermeli ve makalenizi yönetilebilir bir konuda tutmanıza yardımcı olacaktır. Örneğin, açlık üzerine yedi ila on sayfalık bir makale yazıyorsanız şöyle diyebilirsiniz:
“Dünya açlığının birçok nedeni ve etkisi vardır.” Bu, iki ana nedenden dolayı zayıf bir tez ifadesidir. Birincisi, dünyadaki açlık yedi ila on sayfada tam olarak tartışılamaz. İkincisi, birçok neden ve sonuç belirsizdir. Belirli nedenleri ve etkileri tanımlayabilmelisiniz. Gözden geçirilmiş bir tez şöyle olabilir:
“Glandelinia’da açlık sürüyor çünkü işler kıt ve verimsiz topraklarda çiftçilik nadiren karlı.” Bu daha güçlü bir tez ifadesidir, çünkü konuyu daha spesifik ve yönetilebilir bir başka konuya daraltır ve ayrıca açlığın varlığının belirli nedenlerini de tanımlar.
4. Güçlü bir tez önerisi, konunuzla ilgili NASIL veya NEDEN sorusuna belirli bir dil aracılığıyla yanıt vermelidir.
İşte daha güçlü bir tez cümlesine kıyasla zayıf bir tez cümlesinin bileşenlerini düşünmek için geniş bir formül. Lütfen aşağıdaki iki formülü kıyaslayınız ve kendi yazınız için güçlü formülü tercih ediniz.
“Geniş tanımlı bir özne + Belirsiz bir sıfat + Zayıf bir eylem” Formülü:
Ekonomik durum + oldukça kötü + dür.
“Spesifik bir özne + Belirli veya betimleyici öngörüler + Güçlü bir eylem” Formülü:
Şimdiki yönetimin vergi politikaları + herkes için eğitim ve sağlık sistemini mahvederek + orta sınıftaki vergi sorunlarını azaltmayı tehdit ediyor.
Konu Atanmışsa Tez Bildirisi Nasıl Oluşturulmalıdır
Neredeyse tüm ödevler, ne kadar karmaşık olursa olsun, tek bir soruya indirgenebilir. O halde ilk adımınız, ödevi belirli bir soruya damıtmaktır. Örneğin, ödeviniz “Dördüncü sınıfta bilgisayar kullanmanın olası yararlarını açıklayan yerel okul yönetim kuruluna bir rapor yazın” ise, isteği “Okulda dördüncü sınıfta bilgisayar kullanmanın olası yararları nelerdir?” gibi bir soruya dönüştürün. Denemenizin yanıtlayacağı soruyu seçtikten sonra, bu soruyu yanıtlayan bir veya iki tam cümle oluşturun. Sorunun cevabı sizin makalenizin tez cümlesidir.
Soru: “Dördüncü sınıfta bilgisayar kullanmanın potansiyel faydaları nelerdir?”
Cevap-1: “Dördüncü sınıfta bilgisayar kullanmanın potansiyel faydaları … ”
Cevap-2: “Dördüncü sınıfta bir sınıfta bilgisayar kullanmak, …”
Konu Atanmamışsa Tez Bildirisi Nasıl Oluşturulmalıdır
Ödeviniz belirli bir soru sormasa bile, tez açıklamanızın araştırmak istediğiniz konuyla ilgili bir soruyu yanıtlaması gerekir. Bu durumda, işiniz hangi soru hakkında yazmak istediğinizi bulmaktır.
İyi bir tez ifadesi genellikle aşağıdaki dört özelliği içerecektir:
- makul insanların üzerinde anlaşamayacağı bir konuyu ele almak,
- görevin doğası gereği yeterince ele alınabilecek bir konu ile ilgilenmek,
- bir ana fikri ifade etmek,
- bir konu hakkında vardığınız sonuçları ileri sürmek.
Nasıl bir tez ifadesi oluşturulacağını aşağıdaki örnek ile görelim.
Konu hakkında beyin fırtınası yapın. Diyelim ki sınıfınız Amerikalıların beslenme alışkanlıklarındaki değişikliklerin yarattığı sorunlara odaklanıyor. Amerikalıların tükettiği şeker miktarıyla ilgilendiğinizi görüyorsunuz. Bunun gibi bir tez ifadesi ile başlarsınız:
“Şeker tüketimi.”
Bu parça bir tez cümlesi değildir. Bunun yerine, yalnızca genel bir konuyu belirtir. Ayrıca okuyucunuz şeker tüketimi hakkında ne söylemek istediğinizi bilmiyor.
Şimdi konuyu daraltın. Bununla birlikte, konuyla ilgili okumalarınız, ilkokul çocuklarının sağlıklı olandan çok daha fazla şeker tükettiği sonucuna varmanızı sağladı. Tezinizi şöyle görünecek şekilde değiştirirsiniz:
“İlkokul çağındaki çocukların şeker tüketimini azaltmak.”
Bu parça yalnızca konunuzu duyurmakla kalmaz, aynı zamanda nüfusun bir kesimine de odaklanır: ilkokul çocukları. Ayrıca, makul insanların aynı fikirde olamayacağı bir konuyu gündeme getiriyor, çünkü çoğu insan çocukların eskisinden daha fazla şeker tükettiği konusunda hemfikir olsa da herkes ne yapılması gerektiği veya kimin yapması gerektiği konusunda hemfikir değil. Bu parçanın bir tez cümlesi olmadığına dikkat etmelisiniz, çünkü okuyucunuz konuyla ilgili sonuçlarınızı bilmiyor.
Konuyla ilgili bir pozisyon alın. Konu üzerinde biraz daha düşündükten sonra, bu konu hakkında asıl söylemek istediğinizin, bu çocukların tükettiği şeker miktarını azaltmak için bir şeyler yapılması gerektiğine karar veriyorsunuz. Tez ifadenizi şöyle görünecek şekilde revize edersiniz:
“İlkokul çocuklarına sunulan yiyecek ve içecek seçeneklerine daha fazla dikkat edilmelidir.”
Bu ifade konumunuzu ortaya koyuyor, ancak daha fazla dikkat ve yiyecek ve içecek seçenekleri belirsiz. Belirli bir dil kullanın. Yiyecek ve içecek seçenekleriyle ilgili ne demek istediğinizi açıklamaya karar veriyorsunuz ve şöyle yazıyorsunuz:
“Uzmanlar, ilkokul çocuklarının yarısının önerilen günlük şeker miktarının dokuz katını tükettiğini tahmin ediyor.”
Bu ifade spesifiktir, ancak bir tez ifadesi değildir. Bir iddiada bulunmak yerine sadece bir istatistik rapor etmektedir. Açıkça belirtilen desteğe dayalı bir iddiada bulunun. Sonunda, şöyle görünmek için tez ifadenizi bir kez daha revize ettiniz:
“Amerikalı ilkokul çocuklarının yarısı önerilen günlük şeker miktarının dokuz katını tükettiğinden, okulların soda makinelerindeki içecekleri sağlıklı alternatiflerle değiştirmesi gerekiyor.”
Tezin “Çocukların şeker tüketimini azaltmak için ne yapmalı, kim yapmalı?” sorusuna nasıl cevap verdiğine dikkat edin. Makaleyi düşünmeye başladığınızda aklınızda belirli bir soru olmayabilir, ancak konuya daha fazla dahil oldukça fikirleriniz daha belirgin hale geldi. Teziniz, yeni iç görülerinizi yansıtacak şekilde değişti.
Tez İfadenizi Yazmak İçin İpuçları
1. Ne tür bir makale yazdığınızı belirleyin.
Analitik bir makale, bir konuyu veya fikri bileşenlerine ayırır, konuyu veya fikri değerlendirir ve bu dökümü ve değerlendirmeyi izleyiciye sunar. Bir açıklayıcı (izah edici) makale, izleyiciye bir şeyler açıklar. Tartışmacı bir makale, bir konu hakkında bir iddiada bulunur ve bu iddiayı belirli kanıtlarla gerekçelendirir. İddia bir görüş, bir politika önerisi, bir değerlendirme, bir sebep-sonuç beyanı veya bir yorum olabilir. Tartışmacı makalenin amacı, izleyiciyi sağlanan kanıtlara dayanarak iddianın doğru olduğuna ikna etmektir. Bu üç kategoriye girmeyen bir metin yazıyorsanız (örneğin bir anlatı), ilk paragrafta bir yerde bir tez ifadesi okuyucunuz için yine de yardımcı olabilir.
2. Tez açıklamanız spesifik olmalıdır—sadece makalenizde tartışacağınız şeyleri kapsamalı ve belirli kanıtlarla desteklenmelidir.
3. Tez ifadesi genellikle bir makalenin ilk paragrafının sonunda yer alır.
4. Yazdıkça konunuz değişebilir, bu nedenle tez cümlenizi tam olarak makalede tartıştıklarınızı yansıtacak şekilde gözden geçirmeniz gerekebilir.