18

Haklarınızdan Feragat Eder Misiniz?

Birisi sizden yaptığınız araştırmanın veya herhangi bir çalışmanın tüm haklarından vazgeçmenizi istese nasıl hissedersiniz? Burada kastettiğim yazar haklarınızdan vazgeçmek. Örneğin, sizin yaptığınız bir çalışmada isminiz yer almaması. Bazı akademik yayıncılar bu konuda yazarları zorlayabiliyorlar. Bu yayıncılar arasında dünyanın en büyük akademik yayıncılarından biri olan Nature Publishing Group da bulunuyor. Geçtiğimiz aylarda yayınlanan bir yazı; bu yayıncının, yazarların çalışmaları üzerindeki haklarından feragat etmelerini istediğini iddia ediyordu. Yazılarınızın hem şu anki hem de gelecekteki haklarından vazgeçmek sizi endişelendirir miydi?

 

Akademik Yayıncılıkta Feragatname

Büyük bilimsel yayın grupları dergilerindeki makaleler ve çalışmalar için çoğu zaman akademi dünyasından yazarlara teklif götürürler. Akademisyenler yazıları ve çalışmaları için maddi bir getiri elde etseler de yapılan anlaşma gereği çalışmalarının tüm haklarından bazen vazgeçmek zorunda kalıyorlar. Mesela Nature dergisinde makalenizin yayınlanması için Türkçede “feragatname” denen bir sözleşme imzalamanız gerekiyor. Bazı ülkelerde ise yazar haklarını korumak için feragatname denilen kâğıdı isteseniz de imzalayamıyorsunuz, çünkü yasak. Fakat burada da sorunu sözleşmeye bir madde daha ekleyerek çözüyorlar: “Çalışmamın üzerinde herhangi bir hak iddia etmeyeceğim”!

İngilizcede “moral rights” denen bu hakların içinde makale üzerinde düzeltmeler yapılması olabilir. Hatta bazen bilimsel yayının bütünlüğünün yazarla olan anlaşmazlık sonucu riske atılmaması için makalenin geri çekilmesi de olabilir. Yani daha açık söylemek gerekirse, çalışmanızı teslim ediyorsunuz gerisi artık onlara kalmış. Tabii bu konuda yazarla yayıncının ortak bir noktada buluşmaları gerekiyor. Nature dergisi de kendisine getirilen eleştirilere şöyle cevap veriyor: “Makaleleri düzeltme veya geri çekme konusu sadece bizim sözümüzün geçtiği bir konu değil, zaten bu konuda fikir birliğine vardığımız yazarlar ile çalışmayı tercih ediyoruz”.

 

Açık Erişime Gitmek Çözüm Mü?

Çalışmalarından feragat etmek yazarlar için de endişe verici bir durum; aynı zamanda üzerlerinde ciddi bir de baskı oluşturuyor. Üniversiteler ise kendi akademisyenlerinin bu tarz kararlar vermesinden hiç de memnun değiller. Çünkü bu durumun hem kurumun hem de mensupları olan akademisyenlerin itibarına zarar verdiğini düşünüyorlar.

Örneğin, Princeton Üniversitesi bu konuda bir adım atarak yazarlarını haklarını satmaktan kurtarmak istiyor. Kendi bünyesinde yayınlanan tüm bilimsel makaleleri internetten herkesin erişimine açarak yazarlara haklarını satmamaları konusunda bir psikolojik baskı yapıyor. Hatta çoğu üniversite bilimsel yayınları genel erişime açmaya başladı. Bu tedbirlerle araştırmacıların, dergi yayıncılarına bilimsel makalelerinin haklarını vermesini önleyebilmeyi ümit ediyorlar.

X

Ücretsiz makalelerinizi tükettiniz.

Araştırma yazarlığı ve akademik yayıncılık konusundaki tüm kaynaklarımıza sınırsız erişim sağlamak için ücretsiz üye olun:

  • 320 + blog makaleleri
  • 50+ Web Seminerleri
  • 10+ Uzman podcast
  • 10+ e-Kitap
  • 10+ Kontrol Listesi
  • 50+ İnfografikler